Veel dank aan uitgeverij Noordboek voor het recensie-exemplaar.
Ik houd van filosofie, én ik houd van literatuur. Dat treft, want in Een Nieuwe Zin van het Leven door Vincent Blok komen die werelden heel mooi bij elkaar. Geen makkelijke kost, het is aan te raden om bekend te zijn met de terminologie en het denken van Martin Heidegger bijvoorbeeld, maar dit was voor mij weer het zoveelste bewijs dat ik – ondanks het feit dat ik alweer tien jaar ben afgestudeerd en mijn werk geen raakvlakken met filosofie heeft – echt onredelijk veel van dat vakgebied houd en er ongelooflijk veel plezier aan beleef om uitdagende teksten te doorgronden.
Een Nieuwe Zin van het Leven bestaat uit 83 korte hoofdstukjes. In elk van die hoofstukjes probeert Blok aan de hand van één of meerdere romans het mens-zijn van vandaag de dag te duiden en een uitweg te vinden uit het idee dat de huidige crises barsten slaan in ons mens-zijn. Hij opteert voor een nieuw begin van de wereld, iets waar we zelf invloed op hebben door ons te onttrekken aan de huidige informatiemaatschappij en door te ‘beantwoorden aan het moreel appel dat uitgaat van het aardse bestaan’. In de praktijk lijkt dat te betekenen dat je in opstand komt tegen de wereldse structuren die die crises hebben veroorzaakt.
Onverschillig
Nu ben ik niet direct de juiste persoon voor de opdracht die Blok de lezer meegeeft. Zeker word ik regelmatig teruggeworpen op mezelf, dat zijn momenten waarin die barsten en scheuren in mijn mens-zijn extreem zichtbaar en voelbaar worden. Maar die barsten en scheuren ervaar ik niet zozeer met betrekking tot bijvoorbeeld de klimaatcrisis, waar het vooral over gaat in dit werk. Ik sta tamelijk onverschillig tegenover deze crisis, dus de urgentie die Blok overduidelijk voelt, die gaat voorbij aan me.
Dat neemt niet weg dat er bijzonder boeiende ideeën in dit boek te vinden zijn. Blok schrijft over het verschil tussen de wereld (het hele web van betekenissen waarmee wij altijd al verweven zijn en die verdwijnt als wij sterven) en de aarde (een fenomeen met onkenbare diepten, waar wij altijd van afhankelijk zijn en die blijft bestaan, ook als wij er niet meer zijn), over de rollen die literatuur kan vervullen (de barsten en diepere dimensies van het leven zichtbaar maken) en over hoe een alternatieve visie op tijd (waarin verleden, heden en toekomst gelijktijdig bestaan) de deur opent voor een nieuw begin (van de wereld).
Heidegger
Zoals ik al zei, dit is geen gemakkelijke kost. Ik ben blij dat ik tijdens mijn studie verschillende vakken over Heidegger heb gevolgd, want Blok is overduidelijk geïnspireerd en gevormd door zijn denken. Het helpt ook zeker mee dat ik een literatuurliefhebber ben, en dat ik een groot aantal van de genoemde romans gelezen heb, of weet waar ze over gaan, dat maakte het makkelijk om mee te gaan in de af en toe wonderlijke en creatieve interpretaties die Blok geeft van de behandelde romans en citaten.
Door de combinatie van de gecompliceerde materie, de onorthodoxe interpretaties van de behandelde romans en het academische taalgebruik is dit geen boek voor een groot publiek, maar is dit er eerder één voor de fijnproevers, die bereid zijn om te kauwen en te herkauwen. En dan nog heb je waarschijnlijk niet alles begrepen.
Ultieme hersengymnastiek
Ik niet in ieder geval. En dat is ook helemaal niet erg. Het kan heerlijk zijn om je over te geven aan een tekst waarbij je al je intellectuele capaciteiten moet aanwenden, alleen al om te begrijpen wat er nou precies staat. Een Nieuwe Zin van het Leven was voor mij wat dat betreft de ultieme hersengymnastiek, waarbij ik zo mijn best moest doen dat er eigenlijk geen ruimte was om nou te bedenken wat ik zelf nou vind van de ideeën die Blok hier voor het voetlicht brengt.
Dat is wat mij betreft alleen maar een heel groot pluspunt. Het zorgt er juist voor dat dit boek blijft nazinderen. Het is wat dat betreft net als bij een roman waarbij je niet alles helemaal begrijpt, maar waarbij je wel voelt dat er iets groots op het spel staat. Dat gevoel kun je soms wel maanden met je meedragen en geeft aanleiding om soms weer wat terug te lezen of terug te denken aan bepaalde passages.
In de roos
Dat geldt in mijn geval ook voor Een Nieuwe Zin van het Leven. Het moreel appel voel ik misschien niet zo, maar de ideeën vind ik uitdagend en ik merk dat ik nog regelmatig teruglees in mijn notitieboekje in de hoop dat ik de gedachten van Blok beetje bij beetje steeds beter zal kunnen volgen en dat ik ze me steeds meer eigen kan maken. Alleen goede boeken kunnen ervoor zorgen dat je weken/maanden later nog steeds met een tekst bezig bent, wat dat betreft zit het wel snor met dit werk.
Mijn verwachting dat dit werk wel eens iets voor mij zou kunnen zijn, was helemaal juist. Het was fijn om weer even dicht bij Heideggers denken in de buurt te komen. Bovendien heb ik veel plezier beleefd aan de manier hoe Blok de besproken romans leest. Dat bood mij ook weer nieuwe invalshoeken en ik heb er bovendien nog enkele boekentips door opgedaan. Geen boek voor iedereen, maar voor mij was het precies in de roos.