Shirley Jackson gaf tijdens haar leven amper interviews. Ze was ervan overtuigd dat wat ze schreef voor zichzelf sprak. Dat was een goede inschatting; nu, bijna zestig jaar na haar overlijden, staat er nog steeds standaard een rijtje boeken van Jackson in het horrorschap van mijn boekhandel. Vooral haar kortverhaal ‘The Lottery’ spreekt na al die jaren nog steeds tot de verbeelding, en dat was de reden om deze geweldige verhalenbundel van haar te lezen.
De verhalen in The Lottery and Other Stories gaan veelal over alledaagse taferelen, maar Jackson weet van de alledaagsheid vaak iets griezeligs en ongemakkelijks te maken. Zo is er een verhaal van een jonge vrouw die gaat trouwen maar haar toekomstige echtgenoot niet kan vinden, er is een verhaal over een nieuwe buurvrouw die scheef aangekeken wordt omdat ze een donkere buurman in haar tuin laat werken, er is een verhaal over mensen die de woning van de verteller overnemen en er is natuurlijk ‘The Lottery’, over een dorp waar ieder jaar een griezelige loterij plaatsvindt.
Speelbal
Het is boeiend om te zien wat voor hoofdpersonages Jackson kiest voor haar verhalen. Af en toe zijn dat onschuldige vrouwen die een speelbal worden van hun omgeving, maar net zo vaak zijn dat vrouwelijke personages die iets kwaadaardigs over zich hebben, zoals in het verhaal waarin het hoofdkarakter uit jaloezie heel vals wordt tegenover de nieuwe vrouwelijke werkneemster van het bedrijf waar ze werkt.
Soms is het ook allemaal wat minder zwart-wit. Het verhaal over de nieuwe buurvrouw en de donkere tuinman begint bijvoorbeeld heel vrolijk en onschuldig. Het vrouwelijke hoofdpersonage wordt vriendinnen met haar nieuwe buurvrouw, maar wanneer de nieuwe buurvrouw vriendelijk doet tegen de donkere buurman en zijn zoontje, begint het roddelen. Het hoofdpersonage durft niet meer met de vriendelijke buurvrouw om te gaan uit angst wat de buurt van haar zal denken en vinden, en daarmee wordt ze uiteindelijk zelf ook onderdeel van het kwaad.
Alledaags
Uit deze voorbeelden wordt al duidelijk dat voor Jackson de echte horror niet in bovennatuurlijke krachten of grootse ideeën van het kwaad, maar juist in het alledaagse leven zit. In verschillende verhalen speelt de klassieke man-vrouwverhouding ook een rol, en wordt deze als iets benauwends weggezet (of misschien is dat slechts mijn projectie en interpretatie hehe).
Vrouwen zijn er om voor de kinderen te zorgen, het huishouden te doen en precies op tijd het eten klaar te hebben voor hun man en ze falen wanneer ze die rol niet perfect vervullen. In een ander verhaal speelt een werkende vrouw de hoofdrol, maar deze is juist losgezongen van haar ouders en omgeving. Hier lijkt juist een kritiek op een te grote onafhankelijkheid van de vrouw naar voren te komen. Het is in ieder geval overduidelijk dat de rol van de vrouw een belangrijk thema in deze bundel is.
Slimme vondst
Verhalenbundels hebben vaak als manco dat de kwaliteit van de verhalen onderling dusdanig verschilt dat het moeilijk is om onverdeeld positief te zijn. Daar heeft The Lottery and Other Stories totaal geen last van, want Jackson weet heel goed in ieder verhaal al heel snel een ongemakkelijk gevoel op te roepen. Een heel slimme vondst is dat ze telkens personages met de naam ‘Harris’ laat terugkomen, op zo’n manier dat je op een bepaald moment alleen die naam hoeft te lezen en het al benauwd krijgt.
Toegegeven, bij enkele verhalen zie je het einde al van verre aankomen, maar dat is waarschijnlijk ook omdat Jackson zoveel latere schrijvers (Stephen King, Neil Gaiman zijn enkelen) geïnspireerd heeft en we inmiddels bekend zijn met dit soort wendingen. Het voelt dus wat makkelijk om de verhalen hierop af te rekenen, 75 jaar na het verschijnen ervan.
Geweldige kennismaking
Sowieso vond ik dat zelf niet erg storend, omdat plotwendingen voor mij ondergeschikt zijn aan de sfeer die uit de verhalen spreekt. Op het vlak van sfeerschepping is Jackson een zeer begenadigd auteur en ik heb nog niet vaak zoveel goede verhalen gelezen die zo goed de duistere, kwaadaardige kanten van het dagelijks leven weten over te brengen. Dit was voor mij een geweldige kennismaking met het werk van Jackson, en ik heb het volgende boek van haar al klaarliggen.