Geen Blijvende Indruk

Deze Deense science-fiction roman door Olga Ravn wekte een tijd geleden al mijn interesse, toen de Engelse vertaling op nominatielijst voor de International Booker Prize stond. Ik ging er vanuit dat ik die Engelse vertaling op een moment zou gaan lezen, maar toen kreeg ik van uitgeverij Das Mag opeens bericht dat er een Nederlandse vertaling uit zou komen. Omdat ik een e-bookabonnement van deze uitgeverij heb (aanradertje), kreeg ik de roman begin deze week in mijn mailbox. De vertaling is van de hand van Michal van Zelm.

Op een ruimteschip dat zich ver van de aarde bevindt, wordt onderzoek gedaan naar het arbeidsproces. Alle medewerkers zijn ondervraagd en aan de hand van een heleboel getuigenverklaringen krijg je als lezer een beeld van het leven aan boord. De medewerkers bestaan uit mensen en uit mensachtigen. Die laatste zijn robots die gemaakt zijn uit biologisch materiaal. Er is een geheimzinnige ruimte vol mysterieuze voorwerpen waar werknemers veel over vertellen, het verschil tussen de mensen en mensachtigen speelt een grote rol (hoewel die scheidslijn steeds dunner lijkt te worden) en de dromen, verlangens en de oplopende spanningen op het schip komen aan bod.

Lastig

Iedere getuigenverklaring beslaat slechts enkele pagina’s en Ravn gooit de lezer direct, zonder enige uitleg, in het diepe. Dat maakt dat het in het begin lastig is om kaas te maken van het vertelde. Omdat de omgeving waarin Het Personeel zich afspeelt zo afwijkt van de ons bekende wereld, is het moeilijk om je direct een voorstelling van het leven op het schip te maken. Die wereld wordt echter beetje bij beetje duidelijk en bovendien ontwikkelen de verklaringen zich langzaam tot een echt verhaal.

In de eerste helft van Het Personeel schetst vooral de situatie van het verhaal, waar de lezer beetje bij beetje elementen aan toe kan voegen. In de tweede helft wordt het verhaal belangrijker. Er heerst onrust op het schip en er ontstaat een onwerkbare situatie. De mensachtigen beginnen gewelddadig gedrag te vertonen en er heerst een vreemde ziekte onder de werknemers. Ingrijpende maatregelen zijn nodig om de orde terug te laten keren.

Puzzel

Ik vind het altijd wel leuk als je als een boek de lezer aan het denken zet; dat het je dwingt om zelf de brokjes informatie tot een kloppend geheel te smeden. Het eerste deel heb ik vooral met fascinatie tot me genomen, want de wereld die Ravn schetst is heel interessant. Toch vond ik het tweede deel het fijnst. Er wordt langzaam naar een climax toegewerkt en het verhaal wordt langzaamaan steeds duisterder. Het einde kent zelfs een heuse plottwist waar ik geen rekening mee had gehouden.

Toch zorgen die heel korte hoofdstukjes en het feit dat het verhaal zo gefragmenteerd opgeschreven is er ook voor dat het moeilijk is om echt binding te krijgen met het vertelde. Het Personeel vermaakt omdat het leest als een puzzel die opgelost moet worden, maar het verhaal zelf laat geen blijvende indruk achter. Ravn heeft voor een bijzondere vorm gekozen, en dat is een groot pluspunt, maar het is wel een vorm die de inhoud tekort doet, en dat is jammer.