Ik ben enorm te spreken over deze trilogie die ongetwijfeld levens heeft veranderd. Dat ik nogal fan ben kon je eigenlijk al in mijn videorecensie zien. Als je die nog moet kijken, ga dat dan even enorm snel doen! Ik vond het erg moeilijk om over de boeken te vertellen zonder al te veel te verklappen; ik denk dat het het beste is om compleet blanco aan de boeken te beginnen. Maar toch, ik realiseer me terdege dat ik in de videorecensie misschien iets te vaag bleef. Voor deze leessoundtrack ontkom ik er echter niet aan om het een en ander uit de doeken te doen met betrekking tot Jonas Wergeland. Dus voor iedereen die smacht naar iets meer concreets: hier is je reddingsboei.
Kunst in alle vormen en maten speelt een grote rol in de ontwikkeling van Jonas Wergeland. Ook enkele artiesten en/of muziekstukken vertolken een significante rol. Ik heb er drie albums uitgepikt die van levensbelang zijn geweest voor Jonas.
De trilogie is nogal elitair van toon dus als je zin hebt in iets anders dan de albums die ik bespreek, kan ik je eigenlijk alle pretentieuze jazz en ingewikkelde klassieke muziek aanraden. Die ondersteunen als geen ander de talloze dwarsverbanden, de talrijke culturele verwijzingen en de intellectuele inhoud die de boeken kenmerken. Maar echt verrijkend vond ik toch de hieronder besproken albums.
DUKE ELLINGTON AND HIS ORCHESTRA – MASTERPIECES BY ELLINGTON (1950)
Duke Ellington kende ik al wel voordat ik de boeken ging lezen. ‘Slaapjazz’ noemde ik het altijd. Jazz is een enorm spannend muziekgenre, maar Ellington vormde voor mij de uitzondering. Ik hoorde er gewoon niets unieks in, zeker niet als je hem naast al die andere grootheden zet. Nee, Duke Ellington deed het niet voor mij, totdat ik De Verleider las.
Duke Ellington speelt vooral in dat eerste boek van de trilogie een grote rol. Disclaimer: ik las dit boek al ruim een jaar geleden dus heel precies herinner ik het me niet. Jonas Wergeland leert als jongen Duke Ellington kennen door een vinylcollectie vol Ellingtonplaten die hij van zijn oom erft. Samen met zijn jeugdvriendinnetje duiken ze in het werk van Ellington en Wergeland weet niet wat hij hoort. Hier is een ware meester aan het werk. De muziek van Ellington zal van grote invloed zijn op de jaren die volgen.
Voor mij was die ode aan Ellington reden genoeg om Duke eens een nieuwe kans te geven. En zie het resultaat: Masterpieces vind ik inmiddels lang geen overdreven naam meer voor Ellingtons muziek. Ik schaam me zelfs een beetje dat ik ooit zo laatdunkend over Ellington heb gedacht. Ik weet niet of het per se door het boek komt, of dat ik gewoon ouder en wijzer ben geworden, maar ik geloof graag dat het boek iets in mij veranderd heeft. Het boek vergrootte mijn referentiekader en stelde me in staat om met een nieuw paar oren deze muziek tot me te nemen.
JOHANN SEBASTIAN BACH – ORGAN WORKS (BY KARL RICHTER) (2005)
Ik heb altijd vrij onverschillig tegenover klassieke muziek gestaan. Wat minimal en neoklassiek, oké, maar alles van voor 1950 boeide me bij voorbaat al niet. En die spaarzame momenten waarop ik me bedacht dat ik zoveel popmuziek kende, maar zo weinig van de geschiedenis van de muziek die die pop mogelijk maakte, raakte ik bij voorbaat al ontmoedigd. Waar te beginnen, en als je dan al een stuk had gevonden dat je interessant leek, welke opname moest je dan luisteren?
De vader van Jonas Wergeland was een zeer verdienstelijk organist. Hij had een grote carrière kunnen hebben, maar besloot daarentegen om in de plaatselijke kerk te blijven spelen. Zijn favoriete componist? Bach. Jonas krijgt die liefde met de paplepel ingegoten. Als hij een slecht moment, een crisis heeft, gaat hij in de kerk voor het orgel liggen en luistert naar hoe zijn vader Bach speelt. Als de muziek stopt, staat hij op als een herboren man. Hoe Kjaerstad over de relatie tussen Jonas, zijn vader en Bach schrijft behoort echt wel tot de hoogtepunten van deze trilogie.
Deze trilogie maakte een opening in het voor mij ondoordringbare web van de klassieke muziek. Kjaerstad maakt het luisteren naar klassieke muziek niet tot een ingewikkelde onderneming, maar tot een zaak van het hart waar je je helemaal aan over moet/kunt geven en dat sprak mij buitengewoon aan.
Een jaar geleden had ik nog nooit uit mezelf klassieke muziek opgezet. Nu luister ik heel regelmatig naar de orgelwerken van Bach. Tijdens het lezen van andere boeken heb ik zelfs uitstapjes gemaakt naar andere componisten. Ik ben inmiddels ook begonnen met het beluisteren van de ‘1001 classical recordings you must hear before you die’.
THE BEATLES – RUBBER SOUL (1965)
Ik ben al mijn hele leven bezig met muziek, maar in de muziek die ik luisterde moest toch zeker wel altijd een uitdaging aanwezig zijn. Zeker tegen het einde van de middelbare school, begin universiteit vond ik mezelf toch wel veel te cool om naar simpele popmuziek te luisteren. Dat snobisme is met de jaren wel verdwenen, maar voor The Beatles liep ik nog steeds niet erg warm. De combinatie ‘simpele popmuziek’ met ‘ouwelullenmuziek’ zorgde ervoor dat ik The Beatles nooit echt een eerlijke kans heb gegeven. Ik draag ze echter wel een veel warmer hart toe dan bijvoorbeeld The Rolling Stones.
Rubber Soul was de plaat die Jonas van zijn ex-vriendinnetje Margrete (die hij later zou terugwinnen, met wie hij later zou trouwen, en die hij later dood op de vloer van hun woonkamer aan zou treffen) kreeg. Afgezien van het feit dat Jonas direct hoort dat hij met een viertal te maken heeft dat in staat is om een simpel popliedje tot kunst te verheffen, krijgt Jonas ook een grote emotionele relatie tot het album. Tientallen, nee honderden, nee duizenden keren luistert Jonas het album om erachter te komen wat Margrete met dit kado heeft willen zeggen.
Dit album komt vooral uitgebreid aan bod in het laatste boek. Aangezien ik dat pas enkele weken uit heb, verwacht ik dat de liefde nog meer zal groeien de komende tijd. Ik kan echter al wel zeggen dat ik Rubber Soul opnieuw een kans gegeven heb en dat ik opeens alle superlatieven erin kan horen die Jonas op dit album plakt. Toen ik het album voor het eerst sinds jaren weer eens opzette, was het alsof ik de liedjes door Jonas’ oren hoorde. Ik snápte het opeens.
Ik vond na het lezen van de eerste twee delen de leeservaringen die ik online tegenkwam nogal overdreven. Na het lezen van het derde deel moet ik toch met terugwerkende kracht toegeven dat alle drie de boeken ongemerkt best wel wat invloed op me hebben gehad. Kjaerstad is in staat om je op een andere manier naar de wereld om je heen te laten kijken. Het lezen van deze drie boeken was niet altijd even gemakkelijk, maar ik heb het wel als enorm verrijkend ervaren. Wat een krachttoer is dit, en dan heb ik het vooral over het schrijven, maar ook een beetje over het lezen.