Ik las al wat verhalenbundels van Kellendonk, maar ik moet heel eerlijk bekennen dat die geen diepe indruk hebben nagelaten. Toch wilde ik Mystiek Lichaam nog eens lezen. Gewoon, omdat het in mijn kast stond en ik verdrietig word van ongelezen boeken. Maar ook omdat dit boek toch geloof ik wel als een klassieker binnen de Nederlandstalige literatuur gezien wordt. Geniaal vond ik het niet, maar het is zeker een boek dat ik niet snel zal vergeten.
We maken allereerst kennis met een vader. Een enorme vrek die het allemaal gaat om zijn vermogen te vermeerderen, of toch in ieder geval geen verlies te lijden. Zijn dochter staat ineens voor de deur met de mededeling dat ze een kind krijgt van een Joodse man. Verschrikkelijk nieuws, en het wordt allemaal al helemaal ellendig wanneer ook de homoseksuele zoon opeens weer op de stoep staat.
Ironie
Op het eerste gezicht valt vooral de ironie van Kellendonk op in Mystiek Lichaam. Er ligt een flinke laag van dat stijlmiddel over het vertelde en dat zorgt heel regelmatig voor best wel humoristische passages. De dialogen tussen de gezinsleden zijn nogal van de pot gerukt en zijn vaak best wel grappig. Maar ook is er een aantal memorabele passages die mij toch wel hardop in lachen deed uitbarsten.
Mijn favoriete scene is denk ik het uitje naar het restaurant met de vader en de dochter. De vader neemt zijn dochter ‘gezellig’ mee uit, maar dat mag natuurlijk allemaal niks kosten. Hij heeft ergens nog een oude acculader liggen en bij binnenkomst beginnen de onderhandelingen. Zou hij niet gratis mogen eten in ruil voor een acculader? Na tegenstribbelen stemt de eigenaar toe:
“Op de bodem van zijn sigarendoos rekende hij uit dat zijn acculader hem tot dusver honderdeenenveertig gulden en vijfennegentig cents had opgebracht. ‘Exclusief fooi.'”
Frans Kellendonk, Mystiek Lichaam
Spanningsveld
Onder die dikke laag humor zit echter eigenlijk een heel schrijnend verhaal over een disfunctioneel gezin. Een gezin dat elkaar de tent uitvecht en ontegenzeggelijk een hekel aan elkaar heeft, maar ook heel erg afhankelijk van elkaar is. Ik vond het tweede deel van de roman denk ik het meest indrukwekkende. Dit deel gaat vooral over Broers leven in de Verenigde Staten. Hij wordt verliefd op een mannelijke prostituee die gediagnosticeerd wordt met AIDS en Broer worstelt vanaf dat moment met zijn sterfelijkheid en zijn mogelijke ziekte.
Het spanningsveld tussen de humoristische, absurdistische bovenlaag en de harde, deprimerende kern vond ik echt heel erg interessant en maakt dit boek vrij onvergetelijk. De combinatie klinkt niet eens heel uniek, maar de manier waarop Kellendonk deze aspecten tot in het extreme uitwerkt, maakt Mystiek Lichaam tot een van de vreemdste boeken die ik heb gelezen.
Waar ik zelf wat minder van gecharmeerd was, was de mooischrijverij van Kellendonk. Ja, mooie zinnen hoor, moeilijke en ouderwetse woorden ook, maar niet altijd even fijn leesbaar. Ik zie zeker wel de stilistische kwaliteiten van de beste man, maar het leidde voor mij af van de inhoud. Een echt hoog cijfer kan ik daarom niet kwijt aan Mystiek Lichaam, maar ik ben wel blij dat ik het gelezen heb, want het was een bijzondere ervaring.