Wervelend Meesterwerk
Natuurlijk had ik wel eens van de roman Publieke Werken van Thomas Rosenboom gehoord. Het klonk mij echter altijd oersaai in de oren. Toch heb ik het vorig jaar eens meegenomen uit de kringloopwinkel en toen men het boek koos bij een leesclub moest ik er toch aan geloven. Raar hoe het kan lopen, want wat me op voorhand altijd ontzettend droog leesvoer leek, bleek een van de hoogtepunten uit de Nederlandstalige literatuur te zijn.
Vioolbouwer Vedder woont eind negentiende eeuw in Amsterdam op de plek waar het Victoria Hotel gebouwd gaat worden. Hij moet uitgekocht worden en Vedder is ervan overtuigd dat hij 50.000 gulden zal krijgen voor zijn huis. Zijn neef Anijs woont in Hoogeveen en ontfermt zich als apotheker over de arme turfstekers aan de rand van de stad. Het zou optimaal zijn als Anijs een manier vindt om de turfstekers naar een andere plek te brengen waar ze meer kansen hebben. De neven smeden een plan maar houden elkaar daarbij in een wurggreep.
Ouderwets
Wat direct opvalt, is de barokke schrijfstijl die Rosenboom hanteert. Er komen heel veel ouderwetse woorden langs waar ik soms nog nooit van gehoord had of die vandaag de dag zo weinig gebruikt worden dat ik het bestaan ervan was vergeten. De zinnen vloeien echter heerlijk, zijn prachtig en dragen bij aan het tijdsbeeld dat Rosenboom creëert; je waant je vanaf de eerste pagina’s in het Nederland van de negentiende eeuw, dat aandoet als een totaal andere wereld dan de wereld van nu.
De personages die Rosenboom neerzet zijn bovendien enorm sterk en leggen iets bloot van de Nederlandse inborst. Ze zijn koppig, arrogant en kunnen het niet hebben als een ander het beter heeft dan zij. Dat klinkt misschien negatief, maar zowel Vedder als Anijs zijn echt heerlijke personages waar je regelmatig om moet grinniken. Ze graven overduidelijk hun eigen graf, maar blijven op de één of andere manier toch voet bij stuk houden en zijn op een bepaald moment iedere realiteitszin kwijt. En hoewel de hoofdkarakters niet per se sympathiek zijn, ga je gaandeweg toch meeleven met de twee.
Verrassen
De meeste sympathie voel je voor de turfstekers en dat zijn ook de personages waaromheen de meeste spanning wordt opgebouwd. De turfstekers zijn arme, goede mensen die ten onder dreigen te gaan door de keuzes van Vedder en Anijs en je hoopt alsmaar (tegen beter weten in) dat of Vedder of Anijs tot inzicht zal komen en dat het goedkomt met deze mensen. Je weet eigenlijk al snel hoe het verhaal zich zal ontwikkelen en toch ben je als lezer zo begaan met de turfstekers dat Publieke Werken op zijn eigen manier heel erg spannend is. En ook al voel je aan hoe het afloopt, het einde weet toch te verrassen.
Een roman heeft bij mij altijd een streepje voor als deze me een nieuw perspectief biedt of als deze mijn denken weet te prikkelen. Het spreekt voor Publieke Werken dat het boek me niet wist te prikkelen, maar dat ik dat eigenlijk ook totaal niet gemist heb. Ik heb van iedere zin genoten, om heel veel gebeurtenissen gelachen, ik heb heel erg meegeleefd met de personages en ging volledig op in het beschreven tijdsbeeld.
Meeslepend
Ik ken weinig boeken die zo meeslepend geschreven zijn als Publieke Werken. Hoe ik ooit heb kunnen denken dat we hier met een stomvervelend verhaal te maken hebben is me echt een raadsel. Voor mij is het één van de beste Nederlandstalige boeken die ik tot nu toe las. In 2000 won de roman de Libris Literatuurprijs en ik heb in de afgelopen jaren best wat andere winnaars gelezen, maar ik moet toegeven dat die verbleken bij dit wervelende meesterwerk. Ik heb binnen de Nederlandstalige literatuur denk ik nog nooit zo’n grootse roman gelezen en het zou best zo kunnen zijn dat dat nog heel lang zo blijft.
Mijn top 5 Libriswinnaars:
- Thomas Rosenboom – Publieke Werken (gewonnen in 2000)
- Yves Petry – De Maagd Marino (gewonnen in 2011)
- Rob van Essen – De Goede Zoon (gewonnen in 2019)
- Jeroen Brouwers – Cliënt E. Busken (gewonnen in 2021)
- Dimitri Verhulst – Godverdomse Dagen op een Godverdomse Bol (gewonnen in 2009)
