Een Kant Kiezen
Het onlangs uitgekomen De zomer van ’47 van Barry Smit werd gekozen bij een online boekenclub waar ik bij zit. Het was niet mijn keuze, want boeken over de oorlog vind ik lang niet altijd interessant. Toen ik begon in het boek merkte ik al snel dat ik opgeslokt werd door de onderhuidse spanning die van deze vertelling uitgaat en toen ik het boek dichtsloeg moest ik concluderen dat mijn vooroordelen totaal ongegrond waren.
In de zomer van 1947 gaat Leo met zijn gezin op bezoek bij zijn broer Ben. Ben is in 1939 naar Duitsland verhuisd, eerst om daar in de filmindustrie te werken en later om als cameraman aan het oostfront te werken. Leo wil er tijdens hun verblijf bij Ben achter proberen te komen hoe Ben nu terugkijkt op zijn acties tijdens de oorlog en hij hoopt dat hij hun ouders – die het erg moeilijk hebben met de keuzes die Ben gemaakt heeft – goed nieuws kan brengen wanneer hij terugkeert naar Nederland.
Goed en kwaad
Waarom ik nogal bevooroordeeld sta tegenover oorlogsverhalen? Omdat deze vaak heel erg zwart-wit zijn als het gaat om ideeën over goed en kwaad. Nu snap ik die neiging om het pure kwaad tegenover het onschuldige goede te beschrijven prima, zeker als het gaat om de Tweede Wereldoorlog, maar ik vind het gewoon niet zo interessant om te lezen. Het goede aan De Zomer van ’47 is juist dat het boek heel interessante vragen stelt over goed en kwaad. Is degene die niets deed en wegkeek van de verschrikkingen daadwerkelijk veel beter dan degene die meedeed aan de ‘foute’ kant?
Het feit dat de zaken allemaal lang niet zo zwart-wit liggen in deze roman sprak me zeer aan en het verrassende einde maakt die scheidslijn tussen goed en kwaad alleen nog maar diffuser. Door de gesprekken tussen Leo en Ben en door de keuzes die beide mannen maken is het voor de lezer helemaal nog niet zo makkelijk om een kant te kiezen. Dat creëert een interessant spanningsveld waar Smit heel goed mee speelt en die de lezer constant uitdaagt om zich te verhouden tot het vertelde.
Sfeer
Die spanning wordt alleen maar opgevoerd door de sfeer die het verhaal uitstraalt. De vrouw van Leo slaapt slecht in de boerderij van Ben en ze vertrouwt Ben en zijn vrouw totaal niet. Leo is duidelijk met een missie bij Ben op bezoek en heeft zijn mening wel klaar over zijn broer. Ben lijdt aan migraine-aanvallen en zijn vrouw kijkt met een zekere scepsis naar Leo en zijn vrouw. De spanning is bij vlagen om te snijden. De enige zorgeloze personages zijn de kinderen van Leo die in al hun onschuld en vrolijkheid niets mee krijgen van de spanningen op de boerderij van Ben.
Smit hanteert veelal korte zinnen zonder opsmuk. Hij doet niet aan mooischrijverij maar beschrijft op een haast zakelijke manier wat er allemaal gebeurt tijdens dat bezoek aan Ben. Smit blijft daarmee als auteur ver weg van een eigen oordeel over het vertelde en laat daarmee alle ruimte aan de lezer om een eigen mening te vormen. Dit is zeker ook een kracht van het boek.
Voltreffer
De zomer van ’47 is een vrij dunne roman, maar er zit toch wel heel veel in. Qua sfeerzetting is het erg goed en wordt er veel spanning gecreëerd, de ethische kwesties die het boek aanstipt zijn erg boeiend en nodigen uit tot overpeinzingen en de kordate, zakelijke stijl is erg goed gekozen en past goed bij het verhaal. Ik begon aan het boek met tegenzin en eindigde uiteindelijk zwaar overtuigd van de kwaliteiten van deze roman. Mijn eerste 2025-boek bleek direct een voltreffer.
Andere boeken over de Tweede Wereldoorlog uit de afgelopen jaren die ik tof vond:
- Bas von Benda-Beckmann – Het Kleedje voor Hitler (2023) (nu aan het lezen en nodigt tevens uit om je te verhouden tot het vertelde)
- Roxane van Iperen – ’t Hooge Nest (2018)
