Verdomd Goed
Prophet Song van de Ier Paul Lynch won in 2023 de Booker Prize. Nu was er een tijd dat ik de gehele longlist voor deze prijs las (corona en zo), maar ik ben toch ietwat afgeknapt op de materie en toon van de boeken waar deze prijs zo hard op gaat, dus ik doe het mezelf niet meer aan om die dertien genomineerden allemaal te doorploegen. Wel ben ik ieder jaar weer benieuwd naar de winnaar, en hoewel ik al helemaal klaar was om Prophet Song met heel mijn ziel en zaligheid neer te sabelen (mensen in mijn omgeving wiens smaak ik serieus neem vonden het niks), moet ik toegeven dat deze roman toch wel verdomd goed is.
In deze dystopische roman zijn in Ierland mensen aan de macht gekomen die zonder genade alle potentieel kritische mensen ‘verwijderen’. Wetenschapper Eilish Stack verliest al snel haar man aan de dictatuur en komt er steeds meer achter dat geen van haar vier kinderen of zijzelf veilig zijn voor de lange arm van de wet. Ze probeert koste wat het kost haar gezin bijeen te houden, maar dat is moeilijk wanneer iedereen in volle overlevingsstand staat en het maken van goede, bestendige keuzes volledig onmogelijk geworden is.
Mentale voorbereiding
Mocht Prophet Song je interesse wekken, bereid je dan maar vast mentaal voor. Het is namelijk één en al uitzichtloze ellende in deze roman. Ik ben iemand die altijd zoekt naar lichtpuntjes en momenten van hoop, maar die zijn hier eigenlijk volledig afwezig. Ergens vind ik dat wel een minpunt, omdat het niet strookt met hoe ik het leven zelf ervaar (hoe duister ook, er is altijd reden voor hoop), maar ik zie om me heen mensen maar wat graag verstrikt raken in duistere toekomstbeelden en negatieve spiralen, ingegeven door de politieke ontwikkelingen van deze tijd. Wat dat betreft beantwoordt Prophet Song wel heel erg aan het doemdenken van vandaag de dag en snap ik wel dat het een hele hoop mensen aanspreekt.
Die angst voor een dictatuur en/of burgeroorlog (allebei zijn ze aanwezig in deze roman), die is mij volledig vreemd. Zo vreemd zelfs, dat ik mezelf er telkens opnieuw van moest vergewissen dat deze roman zich afspeelt in onze tijd. Op de één of andere manier associeer ik dictaturen enkel met een ver verleden of verre oorden en ik kan me er absoluut geen voorstelling bij maken dat dit ooit de realiteit gaat worden in een West-Europees land. Dat is misschien mijn gebrek, als ik sommige mensen om me heen moet geloven, leven we al in een dictatuur en is de realiteit zoals die in deze roman geschetst wordt angstwekkend dichtbij, maar ik voel dat helemaal niet zo, en ik wil dat denk ik ook niet voelen (wat schiet je ermee op?).
Conceptueel kader
Dat Prophet Song helemaal past bij deze tijd, daar bestaat geen twijfel over (en daar gaan boekenjury’s toch wel hard op), maar wat vond ik – die het net een tikkeltje té ellendig vond en voor wie het verhaal te ver van de realiteit afstaat – er dan toch zo goed aan? Dat zit hem vooral in het conceptuele kader en de stijl die Lynch hanteert. Dialogen, beschrijvingen, wisselingen van perspectief, ze krijgen allemaal dezelfde waarde toebedeelt, in die zin dat de tekst maar door blijft lopen, zonder speciale leestekens en zonder witruimtes (al is het boek wel onderverdeeld in hoofdstukken en alinea’s en blijven hoofdletters en punten wel intact).
Dat is heel eventjes wennen, maar het draagt zeker bij aan de beklemmende sfeer van het boek omdat je als lezer nauwelijks rust wordt gegund en je het gevoel krijgt vast te zitten in de woorden, net zoals Eilish volledig vastzit in een wereld die ze niet meer begrijpt maar waar wel van alles van haar verwacht wordt. Op den duur krijgt de stijl van Lynch iets hypnotiserends, wat maakt dat ik toch steeds maar weer door wilde lezen, ook al is het allemaal echt verschrikkelijk en wordt het alleen nog maar verschrikkelijker.
Invoelbaar
Wat ik ook erg goed vond, is hoe Lynch invoelbaar maakt hoe het is om van de ene op de andere dag in een nieuwe wereld te leven. Hoe een simpel, vanzelfsprekend bestaan plotsklaps kan veranderen in een langdurige strijd op leven en dood. Hoe de stress groots en ondraaglijk lijkt in het begin, maar hoe je maanden later terugkijkt en denkt dat het toen eigenlijk allemaal nog wel meeviel, dat je zelf hebt ondervonden dat het allemaal nog veel erger kan en dat iedere zekerheid die wegvalt weer een nieuw niveau van stress en overlevingsstrijd met zich meebrengt. Interessant ook is het om te lezen hoe de verschillende leden uit het gezin allemaal op hun eigen manier omgaan deze nieuwe gang van zaken en het verdriet, en hoe dat telkens weer opnieuw botst en alleen nog maar extra lijden veroorzaakt.
Qua setting kon ik persoonlijk niet zo heel erg veel met Prophet Song, maar met de stijl en de manier waarop de personages een gezicht krijgen des te meer. De dystopische roman is een genre waar ik zelden wat mee kan (vanwege de reeds besproken redenen), maar als ik me dan eens moest laten meesleuren in een duistere angstvisie, dan ben ik blij dat het deze roman was. Lynch is zo’n begenadigd schrijver dat het er voor mij op een bepaald punt niet meer toe deed hoe onrealistisch of hoe zwaar het verhaal was. Met zijn stijl heeft deze man me volledig gehypnotiseerd, en dat maakt Prophet Song uiteindelijk toch verdomd goed.
