Verrijkende Ervaring
De twee andere boeken uit Jon Fosses septologie kwamen hier ook al langs en natuurlijk moest ik ook dat laatste boek lezen. Ik las wederom de Engelse vertaling door Damion Searls en weer werd ik direct gegrepen door deze meanderende zin van enkele honderden pagina’s die ons een inkijkje geeft in de binnenwereld van een ouder wordende kunstschilder.
In deze twee laatste delen van de septologie volgen we kunstschilder Asle in de laatste dag voor Kerstmis. Hij maakt zich zorgen over zijn dubbelganger die nog steeds in het ziekenhuis ligt, hij denkt terug aan de ontmoeting met zijn grote liefde Ales die al een aantal jaren geleden overleed, hij overpeinst God en de leer van Meester Eckhart, hij bereidt zich voor op het vieren van Kerstavond waar hij totaal geen zin in heeft en hij twijfelt of hij nog wel kunstschilder wil zijn.
Anders
Een redelijk logisch vervolg dus op wat we al eerder lazen, want deze gebeurtenissen komen ook veelvuldig aan bod in de eerdere twee boeken. Toch voelt A New Name anders aan, omdat Fosse nog veel meer de nadruk legt op de eenzaamheid en het richtingloze in Asle. We hebben in dit boek overduidelijk te maken met een dolend karakter dat zich nog steeds geconfronteerd ziet met allerlei beelden, maar waar Asle deze normaal om zou zetten in een schilderij, een manier om vat te krijgen op die hardnekkige beelden, is de beeldende kunst niet meer toereikend. Het lukt hem niet om nog betekenis te geven aan de beelden die hem achtervolgen.
Meer nog dan in de andere delen komt God en de onkenbaarheid van God aan bod. Dat houdt zeker verband met Asles plotselinge gebrek aan interesse voor het maken van kunst. Gods ‘nabije afwezigheid’ is voelbaar, maar iedere poging om dat verder toe te lichten of aan te tonen doet afbreuk aan dat wat God daadwerkelijk is. Asles schilderijen zijn een poging om toch grip te krijgen op die onkenbaarheid die zich manifesteert in die beelden die Asle maar niet los kunnen laten. Het feit hij nog steeds die obsessies met die beelden heeft, maar ze niet meer betekenis kan en wil geven middels de kunst, doet vermoeden dat zijn grip op de realiteit langzaam aan het afnemen is.
Ongrijpbaar
Dat wordt nog extra kracht bijgezet door de manier waarop heden en verleden constant in elkaar overlopen en doordat het mysterie van Asles dubbelganger (en andere personages die verdomd veel op elkaar lijken) eigenlijk alleen maar raadselachtiger wordt. A New Name geeft absoluut geen antwoorden, en dat is maar goed ook, want het had deze reeks misstaan als Fosse op wat voor manier dan ook duidelijkheid zou scheppen.
En dan moet ik het natuurlijk nog eens voor een derde keer over die volledig eigenzinnige en hypnotiserende schrijfstijl hebben. Punten zijn er dus niet te vinden, dit leest eerder als een enkele zin van honderden pagina’s lang waardoor Asles verminderde grip op de realiteit je volledig meezuigt. Af en toe is er nauwelijks een touw vast te knopen aan wat er zich afspeelt in Asles hoofd, waar in de tijd we ons bevinden, wat echt en niet echt is. Het vertelde is vrij ongrijpbaar, maar Fosses woorden vloeien zo heerlijk over het papier heen dat je je gewillig laat opslokken in deze stream of consciousness.
Zonder genade
In die permanente ongrijpbaarheid en in het feit dat deze drie boeken duidelijk bij elkaar horen, maar toch steeds ook weer heel erg anders zijn, ligt precies het unieke van deze septologie. Ondanks de vele herhalingen – bepaalde stukken tekst komen soms zelfs letterlijk terug – weet Fosse telkens weer te verrassen. Constant speelt hij met de lezer door bepaalde verwachtingen te scheppen en vervolgens die verwachtingspatronen zonder genade te doorbreken. Het was een bijzonder verrijkende ervaring, het lezen van deze septologie en als geheel behoort dit tot de beste verhalen die ik las.
