Eerder dit jaar werd Tomb of Sand de eerste uit het Hindi vertaalde roman die de International Booker Prize won. Aangezien ik al een aantal boeken van deze shortlist las, kon de daadwerkelijke winnaar natuurlijk niet ontbreken. Het blijft leuk om op deze manier boeken te ontdekken die normaal aan mijn aandacht zouden ontsnappen. En hoe gelukkig ben ik dat de International Booker Prize dit boek op mijn pad bracht. Want dit is ongetwijfeld één van de interessantste, leukste, ontroerendste romans die ik dit jaar zal lezen.
Een tachtigjarige vrouw belandt in een zware depressie nadat haar man is overleden en ze bij haar zoon in huis gaat wonen. Het lukt haar familieleden met geen mogelijkheid om haar nog uit bed te krijgen. Wanneer de vrouw bij haar dochter in huis gaat wonen leeft ze echter helemaal op, maar haar dochter – die zichzelf toch als zeer vooruitstrevend ziet – heeft moeite met de mensen die haar moeder om zich heen verzamelt en de hobby’s die ze oppakt. Op aandringen van de oude vrouw reizen ze af naar Pakistan, waar de moeder in het reine probeert te komen met haar traumatische verleden.
Luchtig
Nu klinkt deze omschrijving als zwaar en deprimerend, maar niets is minder waar. Tomb of Sand zit boordevol humor, woordspelingen en behoudt ondanks de zware materie altijd een luchtige, lichte toon. En steeds opnieuw wordt de lezer verrast met stilistische wendingen die heel erg vermakelijk zijn. Het ene moment hanteert Shree een redelijk klassieke stijl, het andere moment laat ze alle literaire regels los. Het boek zit in ieder geval stilistisch én verhalend vol verrassende wendingen. Het is met ruim 700 pagina’s een redelijk omvangrijke roman, maar van mij had het zo nog 500 extra pagina’s door mogen gaan. Het is een feest om de speelse, vrije stijl die Shree hanteert te ervaren en een feest om te lezen over een speelse, vrije, avontuurlijke oude dame die op een bepaald punt heeft besloten dat ze zich nergens meer wat van aantrekt.
De personages zijn bovendien zo goed gekozen en uitgewerkt. Buiten de oma om heeft iedereen in haar familie een bepaald rigide beeld van hoe je behoort te zijn en hoe je je behoort te gedragen. En allemaal lopen ze op een bepaald moment tegen hun eigen bedachte grenzen aan. Ze zouden best eens uit het zelfgekozen keurslijf willen stappen, maar wat zal iedereen om hen heen daar nu van vinden? Zelfs de dochter, die in het begin duidelijk de meest progressieve van de familie lijkt te zijn, kan het maar moeilijk verkroppen dat haar moeder een innige vriendschap ontwikkelt met een hijra (genderqueer) persoon.
Onbeschaamd
Wanneer moeder en dochter naar Pakistan afreizen, legt Shree een zwarte bladzijde uit de Indiaas/Pakistaanse geschiedenis bloot. Tomb of Sand is daarmee op heel veel verschillende vlakken een pleidooi voor je niks aantrekken van grenzen en onbeschaamd jezelf zijn. Of het nu gaat om landsgrenzen, religieuze grenzen, gendergrenzen, literaire grenzen of (andere) maatschappelijke normen, Shree weet overtuigend – zowel op het vlak van inhoud als vorm – te tonen hoe gelukkig je kan worden als je je niks aantrekt van hoe het zou moeten, of hoe het hoort, en in plaats daarvan te vertrouwen op je instinct. Hoeveel voldoening een leven kan geven wanneer je al die opgelegde grenzen naar eigen inzien kunt oprekken en niet overal belemmeringen ziet, maar juist eindeloze zeeën van mogelijkheden ziet om precies te worden wie je wil zijn.
Tomb of Sand is een enorm vrolijkmakende roman die op een speelse manier telkens weer tegen de personages en de lezer zegt: live a little!; een boodschap die zeer krachtig wordt overgebracht, inspireert en zeer aanstekelijk werkt. Qua verhaal, qua vorm en qua achterliggende ideeën is deze roman een waar genot om te lezen. Deze gaat bij mij de boeken in als heus meesterwerk.
Een tachtigjarige vrouw belandt in een diepe depressie bij de dood van haar man, en duikt dan weer op om een nieuw leven in te blazen. Haar vastberadenheid om tegen de conventies in te gaan – waaronder het aangaan van vriendschap met een hijra (trans) vrouw – brengt haar bohemien dochter in de war, die gewend is zichzelf als modern te beschouwen.
