Jon Fosse stond al best lang op mijn lijst ‘auteurs waar ik echt eens wat van moet lezen’. Het laatste boek uit zijn septologie stond op de shortlist voor de International Booker Prize en dat was een mooie aanleiding om nu toch eens echt wat van hem te gaan lezen. Ik begin natuurlijk bij het begin, dus ik heb me de afgelopen week ondergedompeld in het eerste boek uit de reeks. Het was alleszins een heel fijne eerste kennismaking met het werk van Fosse. Ik las de Nederlandse vertaling door Marianne Molenaar.
Het meest opvallende aan dit eerste boek uit de reeks is dat er geen punt te bekennen is in de ruim 350 pagina’s die De Andere Naam telt. Nu ben ik inmiddels wel gewend aan dit soort kunstgrepen, en verdere stilistische acrobatiek laat Fosse achterwege, dus deze roman is ondanks het gebrek aan punten verrassend leesbaar. We zitten twee dagen in het hoofd van kunstschilder Asle, en het weglaten van de punten heeft natuurlijk als functie dat de tekst net zo zal gaan vloeien als Asles dagelijkse gedachten en mijmeringen.
Gedachtestroom
Het idee is tof, en de keuze om geen punten te gebruiken werkt best, maar ik heb zo’n stream of conciousness al wel beter gelezen, waarbij Ducks, Newburyport van Lucy Ellmann voor mij het hoogtepunt is (dat 1000 pagina’s telt en maar uit één zin bestaat). De gedachtestroom is in De Andere Naam toch misschien net wat te geordend om de lezer ervan te overtuigen dat we echt in het hoofd van de hoofdpersoon vertoeven. Nu wordt de stijl wanneer Asle in slaap gaat vallen wel wat extremer en verliezen de gedachten hun richting, maar dat had voor mij best vaker mogen gebeuren. Voor mijn gevoel in ieder geval doet die stijl van Fosse, wanneer hij Asles gedachten alle kanten op laat springen, meer recht aan hoe gedachten in het echte, dagelijks leven door elkaar heen kronkelen.
Aan de andere kant: Fosses misschien iets te voorzichtige stijl geeft hem wel alle ruimte om zich volledig op de inhoud te focussen, en die is buitengewoon. We zitten dus twee dagen lang in het hoofd van Asle, een kunstschilder die zijn vrouw verloren heeft en die een redelijk simpel bestaan leidt. Hij doet boodschappen in de dichtstbijzijnde stad, hij praat met zijn buurman, die ook één van zijn weinige vrienden is, hij bidt, hij kijkt naar zijn schilderijen en hij denkt na over de andere Asle, een man die net als hij kunstschilder is, maar die net andere keuzes heeft gemaakt als het hoofdpersonage, waardoor het met hem een stuk minder goed gaat.
Dubbelganger
Ondertussen spelen er zich ook hele taferelen af voor Asle, waarbij niet helemaal duidelijk is of die dingen echt gebeuren of Asle ze zich alleen inbeeldt. Zo is er het jonge stelletje in de speeltuin, zijn er de gesprekken tussen Asle en Guro en is er het ziek worden van Asles dubbelganger. Al deze verhaallijnen vertonen net iets te veel overeenkomsten met Asles eigen verleden en bestaan en zijn net iets te toevallig om er echt op te kunnen vertrouwen dat ze echt gebeuren. Aan de andere kant is Asle zelf er wel heilig van overtuigd dat ze echt gebeuren, dus wie weet…
Het maakt de hele vertelling enorm mysterieus. Ik heb het al eerder op dit blog geschreven, maar ik heb een enorm zwak voor dubbelgangers. Het is zo’n enorm intrigerend idee dat er ergens iemand precies als jij rondloopt. Daarnaast heb ik echt een voorliefde voor verhalen waarbij realiteit en fantasie door elkaar lopen. Het zal dan ook niet verbazen dat ik De Andere Naam redelijk geweldig vond. Ik heb de roman met een enorme interesse gelezen en werd enorm vermaakt door de vragen die de gebeurtenissen steeds oproepen. En antwoorden krijg je natuurlijk als lezer niet (extra pluspunt).
Aansprekend
Ik vond Asle zelf niet een bijzonder boeiend of sympathiek personage, maar zijn bespiegelingen op kunst vond ik wel heel interessant. Ook zijn de momenten dat hij aan zijn vrouw terugdenkt best wel ontroerend. Hoe hij zich bijvoorbeeld inbeeldt dat zijn vrouw naast hem in bed ligt en hij haar warmte kan voelen is echt heel mooi. Misschien zijn Asles gedachten soms net iets te repetitief, de constante herhaling van zinnen is misschien niet helemaal nodig, maar wanneer je uitzoomt en naar het grote geheel kijkt, zijn er toch heel wat krachtige scenes en aansprekende ideeën die naar voren gebracht worden.
Echt geen idee hoe deze septologie zich gaat ontvouwen, voor mijn gevoel kan het nog alle kanten op, maar welke kant Fosse ook kiest, ik ben ervan overtuigd dat het niet teleur zal stellen. Ondanks mijn punten van kritiek vond ik De Andere Naam echt een heel erg goede roman vol interessante ideeën en wendingen. Het zal echt niet lang duren voor ik me aan het tweede boek ga wagen.
De hoofdpersoon en verteller, Asle, is een schilder, een weduwnaar, woonachtig in het huis in Dylgja waar hij samenwoonde met zijn vrouw Ales. Hij woont alleen, zijn enige vrienden zijn buurman Åsleik, een vrijgezel en een traditionele Noorse vissersboer, en Beyer, een galeriehouder die in Bjørgvin woont, een paar uur rijden ten zuiden van Dylgja. In Bjørgvin woont nog een Asle, ook schilder. Hij en de verteller zijn dubbelgangers – twee versies van dezelfde persoon, twee versies van hetzelfde leven. De ontmoeting tussen de twee is een brandpunt van dit fictieve universum.
