Vergeleken met 2020 is 2021 maar een matig leesjaar voor mij wat betreft recent uitgekomen boeken. Vorig jaar scoorden maar liefst drie boeken 4,5 sterren, maar dit jaar is het nog steeds wachten op dat eerste echte meesterwerk. Bewilderment van Richard Powers komt echter heel dicht in de buurt van die 4,5 sterren, zou zelfs na langere bezinking kunnen toe groeien naar die score.
Theo is een astrobioloog, altijd op zoek naar buitenaards leven. Hij probeert zo goed en zo kwaad als het kan zijn negenjarige zoon Robin op te voeden, wiens moeder een paar jaar geleden is overleden. Robin, een jongen die compleet geobsedeerd is met de levende natuur, vindt het moeilijk om zijn gevoelens onder controle te krijgen en de vlam slaat regelmatig in de pan, waardoor hij steeds meer in de problemen raakt op school. Theo wil zijn zoon niet aan de medicatie hebben, maar hij komt in aanraking met een experimentele neurofeedbackbehandeling, waarbij Robin traint om de hersenpatronen van zijn overleden moeder over te nemen en zo zijn gevoelens te controleren.
Plausibel
Waar te beginnen met het bespreken van dit boek? Er zit zo ontzettend veel in dit verhaal. Het is sci-fi, maar wel een die zich afspeelt in de nabije toekomst. Daar houd ik altijd al van, dat heel veel zaken uit het boek hetzelfde zijn als in onze wereld, maar dan met een paar wijzigingen (de behandeling, het feit dat de gevolgen van klimaatverandering nog zichtbaarder zijn, grotere politieke onrust) die volstrekt plausibel aanvoelen.
Dan is er de gedachte die uit het geheel spreekt, namelijk dat we allemaal wel kunnen focussen op wat er buiten onze planeet – misschien – aanwezig is, maar dat we er misschien toch wel beter aan doen ons eerst te richten op onze eigen aarde. Dat daar zoveel schoonheid aanwezig is dat je niet genoeg aan een mensenleven hebt om dat allemaal te ontdekken. Theo belichaamt in Bewilderment de focus op buitenaards leven, Robin is degene die schoonheid ziet in ieder miertje, ieder kiezelsteentje op deze planeet.
Empathische instelling
Het is de kracht van Powers dat hij dit conflict nooit expliciet opschrijft, maar dat het telkens – soms bijna ongemerkt, andere keren wat meer naar voren tredend – door het geheel verweven zit. En het is ook de kracht van Powers dat hij mij – als oneindig geïnteresseerde in buitenaards leven – weet te overtuigen van de kracht van de positie van Robin. Bewilderment is zeker een pleidooi om meer om ons heen te kijken, de pracht weer te zien in de dingen die zo vanzelfsprekend zijn geworden.
Een ander thema dat regelmatig terugkeert is hoezeer wij afhankelijk zijn geworden van de wetenschap. Theo is het duidelijkste voorbeeld van iemand die is gaan hangen aan de wetenschap, iemand die erop vertrouwt dat de wetenschap de wereld verder gaat brengen. In de roman wordt echter een tegenstelling gecreëerd tussen deze rationele instelling en een empathische instelling, waarvan Robin de belichaming is. Powers lijkt te suggereren dat het juist deze empathische instelling is die we moeten cultiveren, dat dat de enige manier is om ons als mensheid verder te brengen.
Tegenstellingen
Rouw en verlies spelen ook een zeer grote rol in Bewilderment. Theo gaat gebukt onder het verlies van zijn vrouw, Robin onder het verlies van zijn moeder. Theo ontdekt gaandeweg dat hij zijn vrouw eigenlijk helemaal niet kende, dat er allemaal kanten aan haar waren die ze voor hem verborgen hield, terwijl Robin door de behandeling juist steeds dichter bij zijn moeder komt te staan en op die manier leert te leven met het feit dat ze er niet meer is.
Al deze tegenstellingen tussen Theo en Robin zijn enorm goed uitgewerkt in de roman en ze worden perfect gedoseerd. Je hebt nooit het idee dat Powers belerend is, dat Powers’ ideeën je door de strot gedrukt worden. Nee, het lukt Powers daarentegen om niet (enkel en alleen) op de ratio in te spelen, maar juist ook op het empathisch vermogen van de lezer. Het opmerken van die tegenstellingen zijn allemaal maar rationele bespiegelingen achteraf, maar tijdens het lezen ging ik volledig op in de innerlijke werelden van Theo en Robin. Hoewel ze op veel vlakken lijnrecht tegenover elkaar staan, zijn ze allebei enorm sympathieke karakters die beide op hun eigen manier kaas proberen te maken van waar ze mee geconfronteerd worden, die allebei proberen om te gaan met hun eenzaamheid, die allebei dichter tot elkaar proberen te komen, ondanks de grote verschillen.
Ontroerend
Dat brengt mij ook op hetgeen dat de meeste indruk op mij heeft gemaakt. Hoe Powers de vader-zoon-relatie tussen Theo en Robin beschrijft is echt schitterend. De dialogen voelen extreem natuurlijk aan en dat maakt ze vrij meesterlijk. Ik kan met zekerheid zeggen dat ik nog nooit zo overtuigd was van dialogen als in deze roman, er spreekt een enorme liefde uit voor deze personages en een ongekende hoeveelheid mensenkennis. Bewilderment toont de ontroerende zoektocht van zowel Theo als Robin naar een manier om om te kunnen gaan met een wereld die zo ingewikkeld en ongrijpbaar is. Echt een prachtig, aangrijpend verhaal. Zeker het beste dat ik dit jaar las.
De astrobioloog Theo Byrne zoekt naar buitenaards leven in de kosmos, terwijl hij in zijn eentje zijn negenjarige zoon Robin opvoedt na de dood van zijn vrouw. Robin is een vriendelijke, doch merkwaardige jongen die uren besteedt aan het schilderen van bedreigde dieren. Nadat Robin zijn vriend in het gezicht slaat, wordt hij van school geschorst. Als zijn zoon meer en meer in de problemen komt, wil Theo voorkomen dat hij nog dieper in de problemen raakt. Hij hoort van een experimentele neurofeedbackbehandeling om Robins emotionele controle te versterken, een behandeling waarbij de jongen wordt getraind in de geregistreerde patronen van de hersenen van zijn moeder.
