Apeirogon vertelt het verhaal van Bassam en Rami. De een een Palestijn, de ander een Israëliër. Een Palestijn met een grote interesse voor de holocaust, een Israëlier die pleit voor een einde van de Israëlische bezetting. Beide verliezen hun dochter door het conflict, vinden elkaar en maken het tot hun doel om hun verhaal en het verhaal van hun dochters te vertellen. In 1001 hoofdstukjes leren we van alles over het conflict en over het gedeelde verdriet van de mannen, maar ook over vogels, koorddansers, Einstein, wiskunde, er komt van alles voorbij.
Ik vond het een erg goed boek en in mijn videorecensie vertel ik je meer over wat er dan precies zo goed aan is. Het was voor mij deze keer heel makkelijk om een leessoundtrack te maken, want een aantal albums, stukken, zangers wordt uitgebreid behandeld in Apeirogon. Het is wel allemaal niet even gangbare muziek, en van enkele uitvoeringen is geen album beschikbaar dus echt lekker luisteren tijdens het lezen is er deze keer niet bij. Toch vind ik het leuk om deze stukken en hun rol in het boek te bespreken.
SINÉAD O’CONNOR – I DO NOT WANT WHAT I HAVEN’T GOT (1990)
Deze muziek doet mij vooral denken aan toen ik nog thuis woonde, omdat mijn moeder het altijd opzette tijdens het strijken in de kamer de naast de mijne. Maar nu doet dit album me ook denken aan deze roman. Smadar, de dochter van Rami, komt om bij een bomexplosie. Ze was met vriendinnen aan het winkelen toen Palestijnse zelfmoordterroristen hun bomgordel tot ontploffing deden komen.
Smadar luisterde met haar vriendinnen naar muziek. Haar walkman werd gevonden tussen het puin. Een onderzoeker onderzocht het bewijsmateriaal en uit wat er over was van de walkman en de cassette, bleek dat ze hadden geluisterd naar I Do Not Want What I Haven’t Got. Specifieker: op het moment van de ontploffing luisterden ze naar ‘Nothing Compares 2 U’.
In het volgende hoofdstukje wordt verteld hoe Smadar altijd danste op dit liedje en op een andere plek wordt verteld hoe ze op O’Connor wilde lijken. McCann vertelt steeds in korte fragmenten door heel het boek heen over Smadar en haar dood en daardoor blijft het verlies van Rami altijd op de voorgrond. Heel goed gedaan, want zo vergeet je als lezer ook geen enkel moment het verdriet van de vader.
PHILIP GLASS / ROBERT WILSON – EINSTEIN ON THE BEACH (1979)
Einstein on the Beach is een opera over Einstein waarin een traditioneel narratief ontbreekt. Het idee van Glass en Wilson was dat een naturalistisch plot alleen maar afleidt van waar het echt om draait. Met deze onconventionele methode konden ze naar eigen zeggen veel beter tot de waarheid omtrent Einstein doordringen. Ze wilden laten zien hoe Einstein de wereld veranderde, enkel door zijn manier van denken, en niet met behulp van bruut geweld.
Het is niet toevallig natuurlijk dat McCann dit stuk aanhaalt. Sowieso gaan enkele hoofdstukjes over Einstein. Hij zag Palestijnen en Israëliërs namelijk als een familie en had graag gezien hoe zij vreedzaam het land deelden. Maar een belangrijkere link met Apeirogon is natuurlijk dat de roman ook geen lineair plot heeft.
Net als deze opera zijn er hoofdstukken (in de opera zijn het ‘knee plays’) die de boel bij elkaar houden, maar qua opzet is er geen lineaire structuur aanwezig. In de 1001 fragmenten komt van alles voorbij, ook dingen die ogenschijnlijk niks met het conflict te maken hebben. Waarschijnlijk heeft McCann deze methode van Glass en Wilson over genomen om ook beter door te kunnen dringen tot de kern van het Midden-Oosten-conflict. Voor mij als buitenstaander is het natuurlijk heel erg moeilijk om te oordelen of dit tot de kern doordringen ook gelukt is. Voor mijn gevoel in ieder geval wel.
ABU ARAB
Geen album, maar een zanger dit keer. Hier is dus nauwelijks iets van te vinden op internet, op een paar losse liedjes op YouTube na. Toch is hij heel bekend onder de Palestijnen. In Apeirogon is Abu Arab de held van de Palestijnse Bassam. Bassam zingt zijn liederen als hij in de gevangenis zit en krijgt daardoor ook de bijnaam ‘Abu Arab’.
Abu Arab komt in de roman eigenlijk alleen voor als een held van Bassam. Verder komen we niets over hem te weten. Toch is zijn verhaal heel interessant en het maakt inzichtelijk waarom Bassam zo’n groot liefhebber is. Abu Arab werd in 1931 als Ibrahim Mohammed Saleh geboren. Op zeventienjarige leeftijd ontvluchtte hij Palestina. Hij kwam terecht in Libanon en daarna in Syrië en van daaruit begon hij in gedichten en liederen zijn liefde voor Palestina te beschrijven en -zingen.
Hij was een van de 750.000 Palestijnen die zijn huis moest ontvluchten omdat Joodse milities met veel geweld huishielden. De Arabisch-Israëlische oorlog van 1948 leidde uiteindelijk tot het vormen van de staat Israël. Het verhaal van Abu Arab is een van de vele verhalen die de pijnlijke gevolgen tonen van het conflict. Op zijn verhaal wordt verder niet in gegaan in Apeirogon, maar heel veel andere verhalen van andere mensen komen wel aan bod.
JOHN CAGE – AS SLOW AS POSSIBLE (1985)
As Slow As Possible is het langst lopende muziekuitvoering ooit. In 1987 schreef minimal componist John Cage een kortere versie die tussen de twintig en zeventig minuten duurt wanneer deze wordt uitgevoerd. Dat valt allemaal nog wel mee, en het is de versie waarnaar ik een een link plaats.
De echte versie daarentegen, wordt op het moment uitgevoerd in de St. Buchardi kerk in Halberstadt in Duitsland. De uitvoering begon in 2001 en zal eindigen ergens in 2640. Het stuk bestaat uit losse tonen die heeeeeel lang na elkaar gespeeld worden. Vrij bizar allemaal natuurlijk, maar het idee achter het stuk en de link met het boek maken dit een heel fascinerende onderneming.
Het idee van John Cage was om een stuk te componeren waar je als mens wel iets van mee kunt krijgen, maar dat je nooit in zijn geheel kunt horen. We zijn slechts in staat om een heel klein deel van deze grootste compositie te vatten. McCanns fascinatie voor dit stuk, en de reden waarom het in Apeirogon een rol speelt, is natuurlijk duidelijk nu.
Het Midden-Oosten conflict is een slepend conflict waar we nooit ALLE aspecten van kunnen vatten, maar altijd maar slechts een deel. McCann heeft ook absoluut niet de ambitie om met Apeirogon een definitief beeld en een oplossing te schetsen. Het is slechts zijn persoonlijke, feilbare poging om een klein beetje meer inzicht te krijgen in dit uiterst ingewikkelde conflict.
DALIA EL-FAHUM – MIGRATIONS
Tot slot bespreek ik een album dat nooit is uitgekomen. Ik neem aan dat de fragmenten over Dalia el-Fahum gebaseerd zijn op een echt persoon, net zoals de rest van het boek. Zeker weten doe ik dit echter niet, want er is helemaal niks te vinden op het internet over deze persoon. Maar toch, ik vond dit een van de meest indrukwekkende verhalen in Apeirogon.
Dalia el-Fahum was een Palestijns geluidskunstenaar. Voor een nieuw project fietste ze van Bethlehem naar verschillende plaatsten in het Kidrondal. Ze nam alle geluiden die ze onderweg tegenkwam op, waaronder het verwoesten van een olijfgaard door Israëliërs. Het plan was om een acht uur durend stuk te maken waarbij ze werken van componist Olivier Messian mixte met de field recordings die ze opgenomen had.
Het album zou in 2009 uitkomen. Na veel experimenteren had ze besloten om alleen natuurlijke geluiden te laten horen. Ze verdween echter op een dag. Haar fiets werd gevonden, maar dat was dan ook het enige. Een van de geruchten was dat ze opgepakt was omdat ze getuige was geweest van het verwoesten van de olijfgaard.
Studenten van haar hadden haar project graag afgemaakt, maar haar vader en moeder hielden dat tegen. Ze bleven ervan overtuigd dat Dalia op een dag levend en wel thuis zou komen. Migrations kwam nooit uit.
Het luisteren en interpreteren van de hierboven genoemde stukken heeft me ook geholpen met het beter begrijpen van Apeirogon. Door in de muziek te duiken die McCann behandelt, ben ik veel beter gaan snappen hoe je dit boek moet lezen. Mijn waardering is hierdoor nog meer gestegen. Ja, een heel knap boek.