Verstikkende Deken
Ik lijk de laatste tijd alleen maar goede boeken te lezen, en de meest recente was De Avond Is Ongemak. De roman won enkele weken geleden de International Booker Prize en dat was voor mij de aanleiding om het te gaan lezen. Zoals ik al in mijn videorecensie aangaf, was ik tijdens het lezen niet overdonderd, maar de impact kwam vooral nadat ik het boek uit had. De roman is doordrenkt van een pijnlijk beklemmende sfeer en regelmatig komen er zeer ongemakkelijke scenes voorbij. De alles overrompelende naarheid wordt mede bewerkstelligd door het gereformeerd-zijn van het gezin.
Het geloof hangt als een verstikkende deken over het vertelde heen en voor deze leessoundtrack heb ik dit keer gekozen voor albums die voor mij verbonden zijn aan religie. En dan niet die van de praise-Jesus-soort, maar het gaat hier om muziek die voor mij net zo drukkend aanvoelt als het boek deed. Ik heb overigens helemaal niks tegen religie. Ik snap zeker de aantrekkingskracht, maar het is gewoon niet voor mij.
16 HORSEPOWER – SECRET SOUTH (2000)
16 Horsepower maakt een mengeling van rock, americana en folk en heeft als boegbeeld David Eugene Edwards. Edwards is strenggelovig, is ervan overtuigd dat niet de zon, maar de aarde het middelpunt van het heelal is en zijn teksten zijn doordrenkt van zondebesef en de hoop op verlossing.
Als je 16 Horsepower hoort, zie je het opwaaiende zand in woestijnen, zie je strenge Amerikaanse geloofsgemeenschappen in kleine kerkjes voor je. Mocht je Brimstone, de western door Martin Koolhoven hebben gezien, 16 Horsepower is die film, maar dan in een muzikale vorm gegoten.
Het nummer ‘Black Soul Choir’ is hun bekendste nummer en hun debuut hun hoogst aangeschreven album. Ik ben echter compleet verknocht aan Secret South, en dan met name het nummer ‘Splinters’. Al mijn halve leven keer ik regelmatig terug naar de religieuze ellende die Edwards over je uitstort. Schitterende, religieuze ellende.
LOW – I COULD LIVE IN HOPE (1994)
Ik ben een enorme Low-fangirl. Low maakt fantastische muziek, maar ook het verhaal achter de band spreekt tot mijn verbeelding. Alan Sparhawk en Mimi Parker zijn man en vrouw en behoren tot de mormoonse gemeenschap. Sparhawk is ervan overtuigd dat de apocalyps niet lang meer op zich laat wachten en dat we binnenkort allemaal voor God zullen verschijnen en door Hem beoordeeld zullen worden. Hij is naar eigen zeggen misschien wel bereid om te moorden als God dat van hem vraagt.
Sparhawk heeft veel problemen met drugs en andere (in zijn ogen) zonden gehad. Hij heeft ook lange tijd hulp gehad omdat hij ervan overtuigd was dat hij de antichrist was. Ook nadat hij genezen was verklaard, geloofde hij dat stiekem nog steeds. Sparhawk hangt van tegenstrijdigheden aan elkaar. Enerzijds is er het rotsvaste geloof en anderzijds zijn er al die verleidingen die hij niet kan weerstaan. De muziek van Low voelt echt als de veruitwendiging van dat conflict.
Directe verwijzingen naar religie komen maar zelden voor (op nummers als ‘Lion/Lamb’ en ‘Murderer’ bijvoorbeeld), maar tegelijkertijd lijkt religie toch overal aanwezig te zijn in hun muziek. Een beetje zoals Rijneveld ervoor zorgt dat het gereformeerd-zijn op subtiele wijze alomtegenwoordig is in De Avond Is Ongemak. De melodieën en zanglijnen klinken hemels, maar de teksten verraden een constante pijn en innerlijke strijd. Niet voor niets stond het tweetal ook in mijn afspeellijst van vorige week.
Zo’n liedje als ‘Lullaby’ ontroert mij op dezelfde manier als dat Jas dat op bepaalde momenten deed. Zoals Jas een intense behoefte heeft aan een teken van affiniteit, zo hoor ik een vergelijkbaar verlangen ook in dit nummer.
CURRENT 93 – DOGS BLOOD RISING (1984)
Van godvrezende muzikanten verkassen we naar godhatende muzikanten. Frontman David Tibet had een hekel aan religie en steekt die haat niet onder stoelen of banken. Dogs Blood Rising is een industrial album dat heel erg intens en meeslepend is.
‘Falling Back in Fields of Rape’ is door mij bij dezen verkozen tot naarste nummer ooit gemaakt. Als je het einde van dit album haalt: respect. Ik luister het vaak in etappes, omdat ik het echt te ellendig vind allemaal. Toch gaat er een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit van Dogs Blood Rising en moet ik me er een keer in de zoveel tijd toch weer aan wagen.
Hoe ik tegen dit album aan kijk, komt eigenlijk wel overeen met hoe ik de roman heb ervaren. Als je er middenin zit, is het verschrikkelijk, maar eenmaal door de zure appel heen gebeten, kijk je er opeens op een heel andere manier naar.
Interessant feitje: David Tibet zou niet lang na dit album een religieuze ervaring krijgen en daarna zouden het geluid van de groep en de inhoud van de teksten radicaal veranderen.
SWANS – CHILDREN OF GOD (1987)
Frontman van Swans, Michael Gira, is niet religieus en ook niet antireligieus. Toch, gezien de hoeveelheid liedjes die hij heeft geschreven over het onderwerp, moet er een zekere fascinatie aanwezig zijn. Swans maakt ook, net als al het bovenstaande, ontzettend ongezellige muziek. Zo luidt de hoofdgedachte van het openingsnummer: “the sex in your soul will damn you to hell”. En daarmee is de toon gezet.
De band maakt een soort no wave, maar dan met heel duidelijk aanwezige industrialinvloeden. Wees daarom ook niet verbaasd dat het muzikaal gezien allemaal minstens zo ongezellig is als op tekstueel vlak. Toch zijn er ook verschillende rustmomenten ingelast, waardoor het toch allemaal een stukje minder beklemmend aanvoelt dan bijvoorbeeld Dogs Blood Rising.
Het maakt Children of God tot een minder intens album, maar ook tot een veel evenwichtiger album. Het strenge atheïsme van Current 93 slaat je murw, en dat is af en toe best fijn, maar van Children of God kun je veel meer genieten al tijdens het luisteren. Rustmomentjes, daar had ik in De Avond Is Ongemak af en toe toch ook wel eens behoefte aan.
Voor mij zorgde de overtuiging van Jas dat ze een pedofiel is wel voor enig comic relief. Verder is het vooral heel veel kommer en kwel. En toch, als ik er zo over nadenk, maakt juist die opeenstapeling van malaise misschien uiteindelijk wel meer indruk dan een wat meer evenwichtige roman. Ja, De Avond Is Ongemak verdient uiteindelijk toch alle lof. Het boek zal me nog wel even bijblijven.
